Gedragsweetjes

Hoe het brein onze herinneringen kan misleiden

Door 26 February 2021 Geen Reacties

Iedereen heeft in het verleden wel iets meegemaakt wat veel indruk op je heeft achter gelaten. Deze herinnering zit in je brein geprent. Zo stond ik als kind oog in oog met de grootste spin die ik ooit had gezien; een zwarte, mét haar. Ik was er volledig van overtuigd dat het een vogelspin was.

Natuurlijk stelden mijn ouders mij gelijk gerust dat vogelspinnen niet in Nederland leven en dat ik iets anders had zien lopen. Op latere leeftijd heb ik zo’n zelfde spin opnieuw gezien, genaamd de huisspin. Alhoewel hij nog steeds griezelig en groot is, zal hij nooit de grootte kunnen hebben van de hand van een volwassenen. Maar gek genoeg zit het zo wel in mijn hoofd geprent, en eigenlijk wil ik jullie er nog steeds van overtuigen dat hij écht zo groot was. Maar hoe komt dat nou?

Onderzoek van de Universiteit van Oregon & New York

Neurowetenschappers van de Universiteit van Oregon & New York testte de hersenen bij het onthouden van gezichten. Proefpersonen kregen steeds twee gezichten te zien, die precies hetzelfde waren, maar net een andere kleurtint hadden. Echter leken de kleuren ontzettend veel op elkaar. Elke dag werden de proefpersonen ondervraagd naar kenmerken van de gezichten en alsmaar onthielden ze steeds meer details.

Dat klinkt best logisch, want hoe vaker we iets zien, hoe beter we het kunnen onthouden. Maar toch ontdekten de neurowetenschappers iets geks; de herinneringen van de gezichten werden steeds overdrevener. Dit uitte zich vooral in het kleurverschil van de twee gezichten, waardoor uiteindelijk de kleurverschillen niet meer overeen kwamen met de werkelijke kleuren (Zhao, Chanales & Kuhl, 2021).

Verschil in hersenactiviteit

De onderzoeken werden gedaan vanuit een fMRI-scanner, waarbij de hersenactiviteit van de proefpersonen in beeld gebracht konden worden. Wanneer aan hen gevraagd werd naar details van de gezichten, zagen de neurowetenschappers waar in de hersenen er hersenactiviteit ontstond. Tijdens dit onderzoek bleek dat hoe duidelijker de herinneringen van de proefpersonen waren, hoe meer de patronen binnen de hersenactiviteit van elkaar verschilden. Hieruit kan geconcludeerd worden dat mensen dezelfde herinnering kunnen hebben, maar hem ieder voor zich anders op kunnen slaan. De neurowetenschappers noemen dit ook wel de subjectiviteit van ons geheugen (Zhao, Chanales & Kuhl, 2021).

Vervorming van herinneringen

Geheugenonderzoeker Elizabeth Loftus (1995) heeft in haar onderzoek laten blijken dat geheugen ook vervormd kan worden door informatie van buitenaf. Zo waren de deelnemers van haar onderzoek getuigen van een complexe gebeurtenis, in dit geval een moord op een druk stadsplein die zij per video te zien kregen. Hierin was te zien dat de dader in een blauw voertuig reed. Zij dienden allen een verklaring af te geven van de gebeurtenis. De ene helft van de groep zag alleen het incident gebeuren en de andere helft kreeg nog schriftelijk misleidende informatie over de gebeurtenis.

In de misleidende informatie stond onder andere dat het voertuig van de dader wit was. Uiteindelijk moesten alle deelnemers vertellen wat er was gebeurd, en je raadt het al: de deelnemers met de misleidende informatie kregen de neiging om de schriftelijke informatie als hun geheugen te gebruiken en vertelden dat het voertuig van de dader wit was. In sommige experimenten waren de tekortkomingen in de geheugenprestaties na ontvangst van de misleidende informatie beïnvloed met zo’n 30 tot 40 procent.

De waarheid van je herinneringen

In hoeverre je herinneringen dus kloppen, is niet echt te achterhalen. Zelfs al heb je een herinnering goed opgeslagen, dan kun je alsnog de herinnering goed ophalen en weer verkeerd terug in je brein opslaan. Daarom is het belangrijk om er bewust van te zijn dat jouw werkelijkheid niet altijd de werkelijkheid is, of overeenkomt met de werkelijkheid van een ander. Terugkijkend naar mijn spinnenverhaal, kan het ook voorkomen dat ik kort ervoor over een vogelspin had gehoord, of juist mijn buurjongen waarmee ik toen speelde hoorde schreeuwen dat hij een vogelspin zag.

Eén ding wat wel zeker is, is dat je herinneringen worden gevormd door dingen die om je heen gebeuren of bepaalde associaties die jij ergens aan hebt gekoppeld. Daarom zijn wij bij Bloakes zo gefocust op het associatienetwerk in ons brein. Meer weten hoe wij onbewuste associaties kunnen meten? Je leest het hier.

Bronnen

Klein Douwel, M. (2021, 23 februari). Hersenen overdrijven gebeurtenissen om ze beter te onthouden. Geraadpleegd van https://www.volkskrant.nl/wetenschap/hersenen-overdrijven-gebeurtenissen-om-ze-beter-te-onthouden~bfee5dd9/

Loftus, E. (1995, 1 december). The Formulation of False Memories. Geraadpleegd van https://doi.org/10.3928/0048-5713-19951201-07 

Zhao, Y., Chanales A. & Kuhl, B. (2021, 22 februari). Journal of Neuroscience. Geraadpleegd van https://www.jneurosci.org/content/early/2021/02/10/JNEUROSCI.2875-20.2021

 

Geef een reactie